Bệnh thận mãn tính là gì, nguyên nhân và các phòng ngừa

Bệnh thận mãn tính, hay còn gọi là suy thận mạn, là một trong những căn bệnh âm thầm nhưng có tác động lớn đến sức khỏe và chất lượng cuộc sống của người bệnh. Đây là tình trạng chức năng thận suy giảm không hồi phục, kéo dài trong nhiều tháng hoặc nhiều năm. Bệnh không chỉ ảnh hưởng đến khả năng lọc máu và loại bỏ chất thải của cơ thể mà còn gây ra những biến chứng nghiêm trọng nếu không được kiểm soát. Trong bài viết này, chúng ta sẽ tìm hiểu về nguyên nhân, triệu chứng, phương pháp điều trị và cách sống chung với bệnh thận mãn tính.

Bệnh thận mãn tính là gì?

Bệnh thận mãn tính (Chronic Kidney Disease – CKD) được định nghĩa là tình trạng chức năng thận bị suy giảm kéo dài, thường được đánh giá dựa trên chỉ số độ lọc cầu thận (GFR). Khi GFR giảm xuống dưới mức bình thường (thường dưới 60 ml/phút/1,73 m²) trong ít nhất ba tháng, điều này được coi là bệnh thận mãn tính. Thận đóng vai trò quan trọng trong việc lọc máu, điều hòa huyết áp, cân bằng điện giải, và sản xuất một số hormone cần thiết. Khi thận bị tổn thương lâu dài, các chức năng này bị suy giảm, dẫn đến sự tích tụ của chất thải độc hại trong cơ thể.

Nguyên nhân mắc bệnh

Bệnh thận mãn tính có thể do nhiều nguyên nhân gây ra, trong đó các nguyên nhân phổ biến nhất bao gồm tiểu đường, cao huyết áp, và các bệnh lý viêm cầu thận mạn. Tiểu đường là nguyên nhân hàng đầu, bởi lượng đường trong máu cao kéo dài có thể làm tổn thương các mạch máu nhỏ trong thận. Tương tự, cao huyết áp gây áp lực lớn lên các mạch máu trong thận, làm suy giảm chức năng theo thời gian.

Ngoài ra, các yếu tố nguy cơ khác bao gồm:

Tiền sử gia đình mắc bệnh thận.
Tuổi tác cao, khi thận dần mất đi khả năng hoạt động hiệu quả.
Thừa cân, béo phì, do làm tăng nguy cơ tiểu đường và cao huyết áp.
Sử dụng thuốc không kiểm soát, đặc biệt là thuốc giảm đau hoặc kháng viêm không steroid (NSAIDs).
Hút thuốc lá, làm tăng nguy cơ tổn thương mạch máu, bao gồm cả mạch máu trong thận.

Triệu chứng thường gặp

Bệnh thận mãn tính được ví như “kẻ giết người thầm lặng” bởi ở giai đoạn đầu, bệnh thường không có triệu chứng rõ rệt. Tuy nhiên, khi bệnh tiến triển, các dấu hiệu có thể xuất hiện, bao gồm:

Mệt mỏi kéo dài: Do cơ thể không loại bỏ được các chất thải và độc tố, gây suy giảm năng lượng.
Sưng phù: Thường thấy ở chân, mắt cá chân hoặc mặt, do thận không lọc được nước dư thừa.
Tiểu đêm hoặc thay đổi thói quen đi tiểu: Đi tiểu nhiều hơn hoặc ít hơn bình thường.
Khó thở: Do tích tụ dịch trong phổi hoặc thiếu máu liên quan đến bệnh thận.
Ngứa da: Sự tích tụ chất thải trong máu có thể gây khô da và ngứa.
Tăng huyết áp: Là cả nguyên nhân và triệu chứng phổ biến ở bệnh nhân suy thận mạn.

Nếu không được điều trị, bệnh thận mãn tính có thể dẫn đến các biến chứng nghiêm trọng như suy thận giai đoạn cuối, đòi hỏi phải chạy thận nhân tạo hoặc ghép thận để duy trì sự sống.

Phương pháp điều trị

Điều trị bệnh thận mãn tính tập trung vào việc làm chậm quá trình tiến triển của bệnh, kiểm soát các triệu chứng và ngăn ngừa biến chứng. Phương pháp điều trị bao gồm:

Dùng thuốc:

Thuốc kiểm soát huyết áp như thuốc ức chế men chuyển (ACE inhibitors) hoặc chẹn thụ thể angiotensin II (ARBs) giúp giảm áp lực lên thận.
Thuốc điều chỉnh lượng đường trong máu để kiểm soát tiểu đường, nếu đây là nguyên nhân gây bệnh.
Thuốc lợi tiểu để giảm sưng phù và giúp thận đào thải nước dư thừa.
Bổ sung erythropoietin (EPO) nếu người bệnh bị thiếu máu do suy thận.

Thay đổi chế độ ăn uống:

Hạn chế muối để kiểm soát huyết áp và giảm gánh nặng cho thận.
Giảm protein trong khẩu phần ăn để hạn chế sản sinh chất thải nitơ, giúp thận hoạt động nhẹ nhàng hơn.
Tăng cường rau xanh, trái cây (trừ một số loại giàu kali nếu chức năng thận giảm nghiêm trọng).

Lọc máu và ghép thận:
Ở giai đoạn cuối, khi chức năng thận không còn khả năng đáp ứng, bệnh nhân cần chạy thận nhân tạo hoặc ghép thận. Đây là phương án duy nhất để duy trì sự sống trong trường hợp suy thận hoàn toàn.

Lối sống lành mạnh giúp kiểm soát bệnh

Sống chung với bệnh thận mãn tính đòi hỏi người bệnh phải thay đổi lối sống và có sự theo dõi sát sao. Điều quan trọng nhất là duy trì lối sống lành mạnh để giảm gánh nặng cho thận. Người bệnh cần:

Theo dõi huyết áp và đường huyết thường xuyên.
Tập thể dục nhẹ nhàng như đi bộ hoặc yoga để duy trì sức khỏe tổng thể.
Bỏ thuốc lá và hạn chế uống rượu bia.
Uống đủ nước, nhưng không quá nhiều để tránh quá tải cho thận.

Ngoài ra, việc tái khám định kỳ để theo dõi tiến triển của bệnh và điều chỉnh phương pháp điều trị là rất cần thiết.

Phòng ngừa bệnh thận mãn tính

Phòng ngừa luôn là cách tốt nhất để đối phó với bệnh thận mãn tính. Một số biện pháp hiệu quả bao gồm:

Kiểm soát các bệnh nền như tiểu đường và cao huyết áp ngay từ sớm.
Duy trì cân nặng hợp lý và tránh thừa cân, béo phì.
Tránh lạm dụng thuốc giảm đau hoặc các thuốc có thể gây hại cho thận.
Uống nước đều đặn và tránh các thức uống có hại như nước ngọt có ga hoặc rượu mạnh.

Bệnh thận mãn tính là một hành trình dài đầy thử thách, nhưng với sự tiến bộ của y học và lối sống tích cực, người bệnh hoàn toàn có thể kiểm soát bệnh và duy trì chất lượng cuộc sống tốt. Quan trọng nhất là nhận thức được tình trạng bệnh, tuân thủ phác đồ điều trị và duy trì mối liên hệ chặt chẽ với bác sĩ. Thận là một trong những cơ quan quan trọng nhất của cơ thể, vì vậy hãy luôn lắng nghe cơ thể bạn và chăm sóc sức khỏe thận một cách tốt nhất để tránh những hậu quả đáng tiếc trong tương lai.

Câu hỏi thường gặp

1. Bệnh thận mãn tính có chữa khỏi hoàn toàn được không?

Bệnh thận mãn tính không thể chữa khỏi hoàn toàn vì tổn thương ở thận thường không thể hồi phục. Tuy nhiên, với điều trị đúng cách và thay đổi lối sống, người bệnh có thể kiểm soát tốt triệu chứng, làm chậm tiến triển của bệnh và ngăn ngừa biến chứng nguy hiểm.

2. Triệu chứng của bệnh thận mãn tính là gì?

Ở giai đoạn đầu, bệnh thường không có triệu chứng rõ rệt. Khi tiến triển, các triệu chứng phổ biến bao gồm: mệt mỏi, sưng phù (ở chân, mắt cá chân, hoặc mặt), khó thở, thay đổi thói quen đi tiểu, ngứa da, và tăng huyết áp. Người bệnh cần chú ý những dấu hiệu này để phát hiện sớm.

3. Nguyên nhân chính gây bệnh thận mãn tính là gì?

Hai nguyên nhân chính là tiểu đường và cao huyết áp. Ngoài ra, các bệnh lý viêm cầu thận, thừa cân, tuổi tác cao, sử dụng thuốc không kiểm soát (đặc biệt thuốc giảm đau), và hút thuốc lá cũng là những yếu tố nguy cơ đáng kể.

4. Chế độ ăn uống như thế nào là tốt cho bệnh nhân thận mãn tính?

Người bệnh nên giảm muối để kiểm soát huyết áp, hạn chế protein để giảm gánh nặng cho thận, và tăng cường rau xanh, trái cây (trừ các loại giàu kali nếu chức năng thận suy giảm nghiêm trọng). Uống đủ nước là cần thiết, nhưng cần theo chỉ định của bác sĩ để tránh tình trạng quá tải dịch.

5. Làm thế nào để phòng ngừa bệnh thận mãn tính?

Để phòng ngừa bệnh thận mãn tính, cần kiểm soát tốt các bệnh nền như tiểu đường và cao huyết áp, duy trì cân nặng hợp lý, tránh sử dụng thuốc giảm đau hoặc kháng viêm không kiểm soát, uống đủ nước và tránh hút thuốc lá. Khám sức khỏe định kỳ cũng là cách tốt nhất để theo dõi sức khỏe thận.

*Lưu ý: Tất cả thông tin trên chỉ mang tính chất tham khảo

Tham khảo các sản phẩm dinh dưỡng dành cho người suy thận, lọc thận